Her metrekaresinin taşında, toprağında varlıklı bir biçimde farklı hoşluklar yatan ülkemizin her kentinin de varlıklı bir biçimde farklı bir kültürel hazinesi, farklı bir kültürel kıssası bulunuyor. Bu kültürel hikayeler kentlerimizin isimlerine de yansıyor. Birtakım kentlerimizin isimlerinin kıssaları hakkında tarihî evraklar bulunurken birtakım kentlerimizin isimlerinin öyküleri rivayetten öteye geçmiyor.
Çok değişik tarihi olayları ve öyküleri bulunan kentlerimizin hiç isimlerinin nereden geldiğini düşünmüş müydünüz?
Adana: Uranüs’ün oğulları Adanus ve Sarus’a dayanmaktadır.
Adana’nın ismi bir efsaneye nazaran Yunan mitolojisinden ilah Uranüs’ün oğulları Adanus ve Sarus’a dayanmaktadır. Efsanede bahsedilene nazaran kardeşler Uranüs ve Sarus anlaşamadıkları için Adana’ya savaşarak gelmişlerdir. İki oğul uyuşmazlıklarından ötürü Adana civarında bulunan bölgelerde kendilerine özel iki farklı kent kurmuşlardır. Adanus ismini kendi kentine, Sarus ise ismini Seyhan Irmağı civarında kurduğu kendi kentine vermiştir.
İlerleyen zamanlardaysa bölgeye yerleşen Fenikeliler ise kendi tarım tanrıları Adonis’in ismini onurlandırmak için Adana bölgesine Adonis ismini vermişlerdir. Kentin ismi vakitle söylene söylene Adana olmuştur.
Başkent Ankara: Galyalılar devrine dayanmaktadır.
Ankara isminin nereden geldiğine dair birçok söylenti bulunmaktadır. Bu kadar söylentiye karşın kentin ismiyle ilgili çok net bir doküman mevcut değildir. Bu söylentilerden kaynaklarda en çok geçeni ise kentin isminin Galyalılar’a dayanmasıdır. Söylentide Galyalılar periyodunda kurulan kent “durduran” manasına gelen Ankyra ismini almıştır. Tarih ilerledikçe Ankyra isminin manası da değişerek Yunanca “çapa” manasına gelmiştir.
Ankyra ise vakitle söylene söylene günümüzde Ankara olmuştur.
Burdur: “Burada dur!” sözünden evrilmiştir.
Yunan mitolojisine nazaran Tanrı’nın gazabından kaçan Aşil, Yunanistan’dan kovulur. Burdur’un olduğu yere hakikat seyahate çıkar. Pozisyona hakikat yaklaştıkça kendisine gaipten Rumca bir ses gelmektedir. Seste Aşil’e “Ezostas! (Burada dur!) denmektedir. Burada durur ve yaşama kararı alır. Yaşadığı bölgenin adı da Ezostas olmuştur.
Selçuklular ise bölgeyi fethettiğinde Ezostas isminin Türkçe anlamını öğrenir. Türkçe anlamı “Burada dur!” olan kentin ismi vakitle söylene söylene Burdur haline gelmiştir.
İstanbul: “stin” ve “polis” sözleri Türkçeleşerek İstanbul sözünü oluşturmuştur.
Dünya üzerinde 3 imparatorluğa başkentlik yapmış, iki kıtayı birbirine bağlayan kent İstanbul tarih boyunca farklı isimlerle anıldı. Birinci kez MÖ 667’li yıllarda kuran şehrin ilk ismi “Byzantion” oldu. Antik Yunanlı yerleşimciler, kralları Byzas’ı onurlandırmak için bu ismi kente verdiler. Kent ilerleyen yıllarda Roma İmparatorluğu’nun başkenti ilan edilince “Nova Roma (Yeni Roma)” olarak adlandırıldı fakat bu isim halk tarafından benimsenemedi. I. Konstantin’in vefatıyla, kente I. Konstantin’in adı eklendi ve “Konstantinopolis (Konstantinin Kenti)” olarak adlandırıldı.
Şehir 1453 yılında Fatih Sultan Mehmet tarafından fethedilip Osmanlı’nın başkenti ilan edildikten sonra isim değişikliğine gidilmedi. O periyotlarda kentin ismi “Konstantiniyye” olarak da kullanılmıştır. İstanbul sözünün kökeni ise “stin” ve “polis” sözlerinin birleşerek ortaya çıkardığı “şehre doğru” manasından geldiği rivayet edilmektedir. Bu sözler vakitle Türkçeleşerek “İstanbul” sözünü oluşmuştur. Ek olarak, birtakım yerlerde bir periyot kentin adının İslam’ın bol olduğu kent manasına “İslambol” olarak kullanıldığı da sav edilmektedir.
Denizli: Denizli’de deniz var mı?
Denizli’nin isminin Loadikya ovasının ortasında bulunan bir gölden geldiği sav ediliyor. Tezlere nazaran; eski vakitlerde bu göl ve Menderes ırmağı sal taşımacılığı maksadıyla kullanılmıştır. Bölgede yaşayan beşerler ise o periyodun şartlarındagöle; deniz dedikleri için birinci ismi Ladik olan kentin adı Denizli’ye evrilmiştir.
Bu argüman ise yıllardır sorulan tanınan soru “Denizli’de deniz var mı?”‘nın cevabı olacak nitelikte.
İzmir: Ana Tanrıça Kaynağı’ndan geldiği düşünülmektedir.
İzmir sözünün kökeni “Smyrna” sözüne dayanmaktadır. Kente, Smyrna ismi verilmeden evvel geçen tarihi süreçte bölgede yaşayan halkın Zmirra, Smira, Lesmira olarak bölgeye hitap ettiği rivayet edilmektedir. Smyrna, sözünün kökenine bakıldığında bu ismin verilmesinin altında bölgede bulunan, periyodun halkı tarafından kutsal ilan edilen bir yerin tesirli olduğu düşünülmektedir. Hitit kökenli olduğu düşünülen Smyrna sözünün kökeninin ise “Ana Tanrıça Kaynağı” veya Ana Tanrıça anlamlarıyla bağdaştığı düşünülmektedir.
Gazi kentimiz Gaziantep: Pınar kenti
Kurtuluş Savaşı’nda halkın gösterdiği kahramanca mücadeleden ötürü TBMM Meclisi tarafından “Gazi”lik unvanı verilen Gaziantep’in birinci isminin “Hantap” olduğu söylenmektedir.
Hititlerce kurulan Hantap kenti, Hz. Ömer periyodunda feth edildikten sonra ismi pınar şehri manasına gelen “Ayntab” olarak değişmiştir. Türkler bölgeye yerleşince kente Antep ismini vermişlerdir. Kurtuluş Savaşı’nda halkın gösterdiği kahramanca çaba ile TBMM tarafından “Gazi” unvanı verilen kentin ismi Gaziantep olmuştur.
Kayseri: Roma İmparatoru’nun unvanı, Kaisareia’dan gelmiştir.
Kayseri’nin kuruluş tarihi milattan önceki döneme yatmaktadır. Bu şehre ilk defa Kanisti adı verilmiştir. Asurluların da bölgeye yerleşmesiyle şehrin adı Mazaka olmuştur. Mazus kelimesinin Frig dilindeki Zeus’tan geldiği düşünülmektedir. O devirde bulunan paralardan yola çıkarak da Mazus sözün bu manayla işaret ettiği ortaya çıkmıştır.
Kayseri isminin kökeni ise MS 17. yüzyıla dayanmaktadır. Devrin Kapodakya Hükümdarı Roma İmporaratoru onurlandırılmak için unvanı “Kaisareia” şehre verilmiştir. Bölgede başka uygarlıklarında varolmasıyla Kaisareia ismi söylene söylene günümüze Kayseri olarak gelmiştir.
Ek olarak bir öbür rivayete nazaran kentin isminin Roma İmparatoru Sezar’ın Şehri manasına gelen “Caesarea“nın Türkçeleşmiş hali olduğu düşünülmektedir.
Sivas: “Sebaste(Augustus Şehri)”den geldiği düşünülüyor.
Sivas’ta yaşayan her uygarlık hemen hemen şehri farklı şekilde isimlendirmiştir. Bunlardan bazıları; Sebaste, Sipas, Megalopolis, Kabira’dır. Günümüzde kullanılan Sivas isminin kökeni hakkında farklı argümanlar bulunmaktadır. Bu tezler ortasında halk ortasında en popüleri “Sebaste” (Augustus Şehri)’dir. Romalılar tarafından ele geçirildikten sonra Pontus kralına bırakılan şehrin ismini Pontus Kralı Polemon’un eşi Pitodori’nin verdiği rivayet edilmektedir. Bu rivayete göre Pitodori, Roma Kralı Augustus’u onurlandırmak için kente onun ismi “Augustus Şehri” Yunanca manasıyla “Sebaste” ismini vermiştir. Sebastian sözünün de Sivaslı manasına geldiği sav edilmektedir.
Sebaste ismiyse vakitle söylene söylene Sivas’a dönüşmüştür. Sebastian ismiyle de teması vardır.
Bu kent isimlerinin öykülerinden en çok ilginizi çeken hangisi? Sizin kentinizin isminin öyküsü ne?