TÜİK’in Merkez bankası ile ortak açıkladığı Tüketici İnanç Endeksi Şubat ayı bilgileri tartışma yarattı. Zelzelenin olumsuz tesirlerine karşın yüzde 4.3’lük bir artış gösteren datalar için ekonomistler, “TÜİK ve Merkez Bankası’nın bu ölçümünün ciddiye alınır tarafı yok..” yorumunu yaptı.
Ekonomim muharriri Alaattin Aktaş, “Depremden kime ne, tüketicinin itimadı zirvede!” başlıklı yazısında, Ocak ayındaki artışın olağan olduğuna değindi Şubat ayı endeksinin ise yanlış bilgilere dayandığını belirtti. Aktaş’ın yazısının ilgili kısmı şöyle:
“Peki ya şubat için, şubattaki yüzde 4.3’lük artış için ne diyeceğiz?
İki mümkünlük var:
Ya bu zelzele felaketi vatandaşı gerçekte hiç mi hiç etkilemedi ve dökülenler timsah gözyaşı…
Ya da TÜİK ve Merkez Bankası’nın bu ölçümünün ciddiye alınır tarafı yok…
İlk mümkünlük gerçek olabilir mi, bu felaket karşısında üzülmeyen, duygulanmayan, morali bozulmayan kimse var mı?
Geriye kalıyor ikinci mümkünlük.
Ben bu duruma öteki türlü bir açıklama getiremiyorum.
Gerçi zelzele felaketi ve tüketici inancındaki bu artışın nasıl bir çelişki olduğu görülmüş TÜİK’in yaptığı açıklamaya şöyle bir not eklenmiş:
‘Tüketici eğilim anketi bilgilerinin değerli bir kısmı 6 Şubat 2023’ten evvel derlendiği için sonuçlar büyük ölçüde zelzele öncesi durumu yansıtmaktadır.’
Tüketici itimat endeksi, ilgili ayın birinci iki haftasındaki bilgilerle oluşturuluyor. TÜİK’in bu endeksle ilgili metaverisinde motamot şu söz var:
‘Anketin alan uygulama periyodu her ayın birinci iki haftasıdır.’
Deprem 6 Şubat’ın birinci saatlerinde meydana geldi. Yani 6 Şubat’tan evvelki gün sayısı sadece 5.
Şubatın 28 çektiğini dikkate alarak birinci iki haftayı 14 gün kabul edersek, 6 Şubat’tan itibaren olan gün sayısı 9.
Yok şayet anketle ilgili alan uygulamasını işgünü bazında değerlendirirsek, sarsıntı öncesinde sadece 3 gün, sarsıntı ve sonrasında ise 7 gün var.
Nasıl oluyor da işgünü bazlı hesaplamada 3 günün bilgileri, 10 günün ortalamasını yüzde 4.3’lük bir artışa getiriyor?
Toplam gün sayısı üstünden de bir hesap yapalım:
Anlaşılan birinci 5 günde iktisada inançla ilgili bilgiler yüzde 15 civarında bir artışa işaret ediyordu. Sonraki 9 günde yüzde 5 kadar bir gerileme oldu ve bu da ortalamayı yüzde 4.3’e lakin çekebildi!
Tüketici itimadı muhakkak ki uçuşa geçmiş lakin zelzele bunu frenlemiş!
Sahi sarsıntı olmasa tüketici inanç endeksi şubatta yüzde 15 dolayında mı artacaktı?
Bile bile lades!
TÜİK ile Merkez Bankası’nın birlikte gerçekleştirdikleri tüketici eğilim anketinin sarsıntı hasebiyle mevcut hesaplama takvimine nazaran sağlıklı sonuç vermeyeceği gün üzere ortadayken bu aya has olarak farklı bir hesaplama yapılamaz mıydı?
Bu endeks hesaplamasında her ayın ikinci yarısında olanlar aslında dikkate alınmıyor ve o devrin tesirleri bir sonraki ayın endeksine yansıyacak diye varsayılıyor.
Dolayısıyla bu defa de zelzele öncesindeki bilgiler göz arkası edilemez miydi?
Çünkü 6 Şubat’tan evvelki birkaç günün artık hiçbir ehemmiyeti yok. Bu dikkate alınarak şubat ayına mahsus farklı bir hesaplama çok daha yanlışsız bir yaklaşım olurdu.
Ama rutin açıklamaya küçük bir cümle eklenmekle yetinildi.” (HABER MERKEZİ)