Jandarma Teşkilatının birinci nizamnamesi olan “Asakir-i Zaptiye Nizamnamesi”nin (Askeri Kolluk Tüzüğü) 14 Haziran 1869’da yürürlüğe girmesiyle zabıtanın vazife ve hizmetleri ile yetki ve sorumlulukları türel çerçeveye alındı. Yönerge kapsamında her vilayette işçisi piyade ve süvarilerden oluşan birer “zaptiye alayı” kuruldu.
Arşivlerde 1839’dan itibaren “jandarma” ismine ve “jandarma tayin kararnamelerine” rastlandığı için Türk Jandarma Teşkilatının, ay ve gününün tespiti mümkün olmasa da 1839’da kurulduğu kabul edildi.
Sadrazam Sait Paşa tarafından 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan sonra çağdaş zabıta teşkilatı kurulması gayesiyle İngiltere ve Fransa’dan subaylar getirtildi ve teşkilatlanmada değişiklik yapılarak 20 Kasım 1879’da “seraskerlik” makamına bağlı “Umum Jandarma Merkeziyesi” kuruldu.
Jandarma Teşkilatı, 1908’de İkinci Meşrutiyet’in ilan edilmesinden sonra Rumeli’de gösterdiği muvaffakiyetler münasebetiyle 1909’da tekrar düzenlenip “Harbiye Nezareti”ne bağlanarak “Umum Jandarma Kumandanlığı” ismini aldı.
HUKUK STATÜSÜNÜ 1930’DA KAZANDI
Jandarma birlikleri, 1914-1918’deki Birinci Dünya Savaşı ile 1919-1922’deki Kurtuluş Savaşı’nda bir yandan iç güvenlik vazifelerini sürdürürken başka yandan birçok cephede yurt savunmasına katıldı.
Cumhuriyet’in ilanından sonra devletin birçok kuruluşunda olduğu üzere Jandarma Teşkilatı da yine düzenlendi.
1918’de kapatılan Jandarma Astsubay Okulu, İzmit’te yine açılırken sabit jandarma bölge müfettişlikleri ve vilayet jandarma alay komutanlıkları yine teşkilatlandırılıp seyyar jandarma birlikleri de güçlendirildi.
Teşkilat, bugünkü tüzel statüsünü 10 Haziran 1930’da 1706 sayılı Jandarma Kanunu’nun çıkarılmasıyla kazandı. 1937’de “Jandarma Teşkilat ve Görev Nizamnamesi” yürürlüğe girerken 1939’da teşkilat, sabit jandarma birlikleri, seyyar jandarma birlikleri, jandarma eğitim birlikleri ve okullar olmak üzere üç küme halinde yine düzenlendi.
1939’da jandarma teşkilatı, Sabit Jandarma Birlikleri, Seyyar Jandarma Birlikleri, Jandarma Eğitim Birlikleri ve Okullar olmak üzere dört küme halinde getirildi.
6815 sayılı “Sınır, Kıyı ve Karasularımızın Koruma ve Emniyeti ve Kaçakçılığın Men ve Takibi İşlerinin Dahiliye Vekaletine Periyodu Hakkında Kanun”un 1956’da yürürlüğe girmesiyle bu tarihe kadar devrin Gümrük ve İnhisar Bakanlığına bağlı Gümrük Umum Kumandanlığınca yürütülen hudut, kıyı ve kara sularının emniyet ve korunması ile gümrük bölgelerinde kaçakçılığı men, takip ve tahkik vazife ve sorumluluğu, Jandarma Genel Komutanlığına verildi.
İLK BÖLGE KOMOTANLIĞI ANKARA’DA KURULDU
Jandarma hudut birlikleri, 1957’de tugaylar haline dönüştürülürken jandarma eğitim tugayları kuruldu.
Teşkilata 1961’de jandarma bölge komutanlıkları ile 1963’te Foça Jandarma Komando Okulu kazandırıldı.
İlk Jandarma Bölge Komutanlığı ise 1961’de Ankara’da hizmet vermeye başladı.
Teşkilatın gökyüzündeki gözü olan ilk Jandarma Havacılık Birliği, Diyarbakır’da 1968’de Hafif Helikopter Bölük Komutanlığı ismiyle faaliyete geçti. Jandarmanın yürüttüğü kıyı ve kara suları ile kara sonlarının korunması vazifeleri vakit içinde devredildi.
Jandarma teşkilat, vazife ve yetkilerinin belirlendiği 2803 sayılı Kanun, 1983’te yürürlüğe girdi.
Sorumluluk alanında meydana gelen olaylarda hata ve hata kanıtlarının bilimsel yollarla araştırılması ve yargıya götürülmesi hedefiyle 23 Mart 1989’da başlatılan çalışmayla 1993’te Ankara’da Jandarma Kriminal Daire Başkanlığı kuruldu.
2016’da İÇİŞLERİ BAKANLIĞINA BAĞLANDI
Jandarma Genel Komutanlığı, Fetullahçı Terör Örgütü’nün 15 Temmuz 2016’daki darbe teşebbüsünün akabinde 27 Temmuz 2016’da çıkarılan 668 sayılı Kanun Kararında Kararname ile İçişleri Bakanlığına bağlandı.