Avrupa’da salgın sonrası yaşanan talepteki artış, tedarik zincirlerinde büyüyen sıkıntılar, Ukrayna’da devam eden savaş ve yükselen güç ve lojistik maliyetleri nedeniyle son bir yılda besin fiyatları kaygı verici boyutlara ulaşırken, iklim krizinin tesirleri nedeniyle gelecek devirde fiyatların daha da artması bekleniyor.
Euro bölgesinde ağustosta yıllık enflasyon güç fiyatlarındaki artışın tesiriyle yüzde 9,1 ile kayıtlardaki en yüksek düzeye çıkarken, enflasyonun ana bileşenleri incelendiğinde en yüksek yıllık enflasyonun yüzde 38,3 ile güçte, çabucak gerisinden ise yüzde 10,6 ile besin, alkol ve tütün eserlerinde gerçekleşmesi dikkati çekiyor.
FAO’ya nazaran ağustosta yüzde 1,9 geriledi
Her ne kadar Birleşmiş Milletler Besin ve Tarım Örgütü (FAO), global besin fiyatlarının ağustosta bir evvelki aya nazaran yüzde 1,9 gerilediğini bildirmiş, böylelikle fiyatlar 5 ay üst üste global ölçekte gerilemiş olsa da Avrupa’da hane halkına besin fiyatlarının yansımasının gelecek periyotta giderek artış istikametinde olması bekleniyor.
Uzmanlara nazaran, bilhassa son devirde Avrupa’da tesirini giderek artıran sert iklim şartlarının ve çok sıcakların gelecek periyotta tarım alanlarından alınacak toplam mahsulü önemli düzeyde azaltması, bunun da gelecek devirde marketlerdeki besin fiyatlarını daha da artırarak, fakir ve dar gelirli bölümü daha da zorlaması bekleniyor.
Örneğin, Avrupa Birliği (AB) Komitesi tarafından bu yılın ağustos ayında hazırlanan “Avrupa’da Kuraklık 2022” raporunda, AB genelinde hasat iddiaları yaşanan çok kuraklık nedeniyle şimdiden son beş yıllık ortalamaya kıyasla tahıl ve mısır için yüzde 16, soya fasulyesi için yüzde 15, ayçiçeği için ise yüzde 12 aşağı çekilmiş durumda.
Avrupa ülkelerinde kelam konusu ziraî üretim düşüşünün domino tesiri ile öbür besin eserlerine yayılması (et ve süt ürünleri) market raflarında fiyatların önemli düzeyde artmış olan besin fiyatları üzerindeki enflasyon baskısını artırması bekleniyor.
Avrupa’da besin fiyatlarında beklenti yükseliş yönünde
Avrupa Birliği’nin 27 üyesinin bu yılın temmuz ayında besin emtia fiyatları gösterge cetveline bakıldığında, AB genelinde kimi temel besin eserlerindeki yıllık fiyat artışının global fiyat artışı ile kıyaslandığında epeyce üzerinde olması dikkati çekiyor.
Örneğin, bu yılın temmuz ayı prestijiyle buğdayda yıllık fiyat artışı 23,7 ile AB’de yüzde 68,5’e kadar yükseldi. Makarnalık buğday ise tekrar birebir devirde yıllık bazda global ölçekte 31,5 artarken, birlik içerisinde ortalama yıllık yüzde 87,7 artış kaydetti. Mısır ise dünya genelinde temmuz prestijiyle yıllık bazda yüzde 9,8 artarken, AB’de ise yıllık yüzde 24,6 yükseldi.
Yıllık bazda incelendiğinde Avrupa’nın bilhassa kimi temel besin eserlerinde gelecek periyoda ait önemli kaygı verici işaretler verdiğini söylemek mümkün. Yeniden dünya genelinde bu yılın temmuz ayında sığır eti global ölçekte yıllık bazda artışla yüzde 4,6’da kalırken, AB genelinde 27,8’e kadar yükseldi.
Küresel ölçekte katı yağ fiyatı birebir devirde yıllık bazda yüzde 24,9 artarken, AB genelinde yıllık bazda yüzde 81,3, peynir fiyatı ise dünyada yıllık bazda yüzde 23,2 yükselirken AB genelinde yıllık yüzde 43,6 artış kaydetti.
Yine AB genelinde bu yılın temmuz ayı için açıklanan besin fiyatları endeksi yıllık bazda ekmek ve mısır gevreği için yüzde 15,3, et eserlerinde 13,5, süt, peynir ve yumurtada ortalama yüzde 17,3, katı ve sıvı yağlarda yüzde 31,6 ve şekerde yüzde 7,7 artış gösterdi.
İngiltere’de besin fiyatları finansal krizden bu yana en sert artışı kaydetti
AB’den ayrılan İngiltere’de ise giderek büyüyen ve iktisadın geleceği açısında risklerin başında görülen iş gücü açığı besin fiyatlarının daha da artmasına neden olan bir öteki değerli temel öge.
Üstelik gelecek devirde iktisadın tüm kesimlerinde yaklaşık 1,3 milyon düzeyinde olan nitelikli iş gücü açığının tarım ve hayvancılık kesimlerindeki yansımasının üretim ve fiyatlar üzerindeki tesirinin önemli boyutlarda olması bekleniyor.
Geçen yılın son çeyreğinden itibaren yalnızca ağır yük nakliye aracı şoförlerinin talebin altında kalması bile çabucak her dalda domino tesiri yaratarak iktisadın genelini etkileyen önemli tedarik krizine dönüşmüştü.
Geçen yıl Noel periyodunda ülkede kesimhane çalışanlarının sayısının yetersiz kalmasıyla, bu yaz devrinde de hava alanlarında iş gücü açığının önemli boyutlara ulaşmasıyla bir kere daha tecrübelenmiş durumda.
Öte yandan İngiliz hükümetinin AB’den çıkarken oluşabilecek iş gücü açığına karşı öncesinde hazırlık yapmamış, ortadan geçen vakte karşın hala bir tahlil üretememiş olması tarım ve hayvancılık sektörlerince telaşla izleniyor.
İngiliz Perakende Konsorsiyumu (BRC) bilgilerine nazaran, ülkede marketlerdeki besin fiyatları bu yılın ağustos ayında bir evvelki ayda kaydedilen yüzde 4,4’lük yükselişi de geride bırakarak yüzde 5,1 arttı.
Öte yandan ülkede taze besin eserleri tıpkı periyotta 2008 finans krizinden bu yana en sert artışını kaydederek yüzde 10,5 yükseldi.
İngiltere Merkez Bankası’nın (BoE) projeksiyonlarına nazaran bu yılın temmuz ayı prestijiyle yüzde 10,1’e yükselerek 40 yılın en yüksek düzeyinde olan enflasyonun gelecek periyotta daha da artması bekleniyor.
Yine temmuz datalarına nazaran, İngiltere’de besin fiyatları 12,7 artarak son 20 yılın en yüksek artışını kaydetti.
Banka ülkede enflasyonun bu yılın sonuna hakikat yüzde 13’e ulaşmasını beklerken, fikir kuruluşu Resolution Foundation enflasyonun gelecek yılın başında yüzde 15’e ulaşabileceği öngörüsünde bulunuyor.
İngiltere’de artan besin fiyatları karşısında, ülkenin önde gelen süpermarketleri nisan ayından bu yana birtakım temel besin eserlerinde fiyatlarını ya düşürerek ya da yıl sonuna kadar sabitleyerek talebi canlı tutmaya çalışıyor.
İngiliz perakende zinciri Morissons, yaklaşık 500 temel besin eserinde fiyatlarını ortalama yüzde 13 azaltacağını, Asda ise birtakım eserlerde fiyatların yıl sonuna kadar sabitleneceğini duyurmuştu.
Gıda bankalarındaki kuyrukların artması bekleniyor
Uzmanlar son periyotta güç faturalarında ve besin fiyatlarında yaşanan artış nedeniyle Avrupa genelinde giderek daha fazla fakir ve dar gelirlinin besin bankalarından beslenmek zorunda kalacağı öngörüsünde bulunuyor.
Avrupa Besin Bankaları Federasyonu bilgilerine nazaran (FEBA), yalnızca 2020 yılında 29 ülkede 335 besin bankası yoluyla yaklaşık 12,8 milyon şahsa 860 bin ton besin yardımı yapıldı.
İngiliz Parlamentosu’nun datalarına nazaran dünyanın en gelişmiş ekonomileri ortasında birinci sıralarda yer alan ülkede 2021 prestijiyle 4,2 milyon hane besin güvenliğinden mahrum olarak tanımlanıyor.
Ülkede bu tarif nüfusun kâfi geliri olmadığı için sistemli öğünlerini yiyemeyen, kâfi beslenemeyen kesim için kullanılıyor. 1.400 besin bankasının bağlı olduğu yardım kuruluşu Trussell ise, 2022 yılında 2,1 milyon bireye besin yardımında bulundu.
Ülkede besin bankalarına başvurmak zorunda kalanların sayısı ise 5 yıl öncesine kıyasla yüzde 81 artmış durumda.