Romantik alakalar, arkadaşlık ya da iş bağlantıları de dahil olmak üzere insanın toplumsal yaşantısını derinden etkileyen “Phubbing” günümüz sorunu olarak günden güne daha fazla tartışılıyor. İngilizcede telefon (phone) ve küçümseme (snubbing) sözlerinin birleştirilmesiyle oluşan phubbing, kabaca, yanında biri yahut birileri varken “telefona gömülme” manasına geliyor.
Araştırmalar ortalama bir insanın her gün 3 saat 23 dakikasını telefon başında geçirdiğini gösteriyor ki bu da yılda yaklaşık 50 güne denk geliyor. Ayrıyeten birçok kişi günde 58 defa telefonlarını denetim ediyor. Fakat bu yalnızca göz sıhhatine, bağlara de ziyan veriyor. Independent Türkçe’de Çağla Üren’in derleme haberine nazaran, Phubbing Psikolojisi (The Psychology Of Phubbing) kitabının muharriri Yeslam El-Saggaf’ın yürüttüğü araştırma, insanların bu davranışı en çok da en yakınındaki bireylere yönelttiğini gösteriyor. Avustralya’daki Charles Sturt Üniversitesi’nde Bilgi Teknolojisi Doçenti olan El-Saggaf’a nazaran phubbing davranışından en çok eşler etkileniyor. Bunu en yakın arkadaşlar, kardeşler, çocuklar ve ebeveynler izliyor.
Akademisyenin yürüttüğü deneylerde her phubbing davranışında etraftakilere farklı ve ziyanlı iletiler verildiği ortaya çıkmıştı. Ebeveynler bu davranışla çocuklarına onlarla ilgilenmediği bildirisini verirken, çocuklar üzerinde bağlanma eksikliği ve reddedilme hissi uyandırıyor. Eşler ortasında ise çatışmaların artmasına ve bu davranışa maruz kalan tarafın dışlanmış, bir kenara itilmiş üzere hissetmesine neden oluyor. Birtakım durumlarda eşler, aldatıldıkları niyetine kapılıp kıskançlık da yapabiliyor.
Phubbing’i neden durduramıyoruz?
Akıllı telefon bağımlılığına yahut bunların çok kullanımına neden olan en kıymetli faktörlerden biri “Gözden Kaçırma Korkusu”. Psikiyatristlere nazaran toplumsal medyada olup bitenlere ayak uydurma gereksinimi, insanların etrafındaki bireyler yerine telefonlarına öncelik vermesine sebep oluyor. Kimi deneylerde telefonlarından büsbütün yoksun kalan iştirakçilerin konsantre olmada zorlandığı ve başlarının daha fazla karıştığı görülmüştü. Bu nedenle kimi uzmanlar aygıtların erişilebilir pozisyonda olmasının ruhsal rahatlık sağladığına ve odaklanma marifetlerini artırdığına inanıyor. Bu da toplumsal ortamlarda telefonların en azından elde değil de masada durmasının bireyler için yararlı olabileceğini düşündürüyor.
“Phubbing’e son” kampanyası
Avustralya’nın uzman İngilizce sözlüklerinden Macquarie Dictionary’nin yayıncıları 2012’de geniş kapsamlı bir halkla ilgiler çalışmasına girişti. Phubbing sözü bu çalışmadan doğdu. Kampanyanın arkasındaki reklam ajansı McCann, “Phubbing’i Durdurun” temalı bir internet sitesi açarak yeni kelimeyi hem kullanıma soktu hem de bu bahisteki farkındalığın giderek artmasını sağladı. Bunda muhtemelen akıllı telefonların giderek yaygınlaşması ve gelişmesinin de tesiri oldu. Ayrıyeten 2019’da başlayan pandemi karantinaları insanların toplumsal ortamlarını giderek daha çok sanallaştırdı.
İnsan bu davranıştan nasıl kurtulur?
El-Saggaf’a nazaran, hayatınızda sizi “phub”layan biri varsa, bu mevzuyu sakince gündeme getirmeye çalışmak gerekiyor. Bunun sistemi, “Lütfen dikkatini verebilir misin?” diye sormak kadar kolay olabilir. Fakat karşınızdaki kişi bir telefon yahut toplumsal medya bağımlısıysa bu davranış ikazlara karşın tekrar edebilir. “Bu davranışın sizi nasıl etkilediğini ve neden durması gerektiğini açıklayın. Birlikteyken telefon kullanımıyla ilgili temel kurallar belirlemenizin de yardımı olabilir” diyen araştırmacı, kelamlarını şöyle sürdürüyor:
Örneğin, ebeveynler akşam yemeğinde masaya telefon getirmemek üzere kurallar koyabilir ve eşler de yatmadan evvel telefonlarını bir kenara kaldırmaya karar verebilir. Eşi yahut arkadaşlarının yanında telefonlarına dalan şahıslara de “phubber” ismi veriliyor. El-Saggaf, “Bir phubber olduğunuzdan endişeleniyorsanız diğerlerinin yanında telefonunuzu nasıl kullandığınıza dair uzun uzun düşünün” diyor: Kendinizi phubbing yaparken yakalarsanız, durun ve sonrasında bundan kaçınmak için kelam verin.
Phubbing de bazen önemlidir
Pandeminin tesiriyle ve yeni iş kollarının çalışma saatlerini esnetmesiyle birlikte iş dışında cevaplamanız gereken telefon sayısı artmış olabilir. Bu durumda istemeden de olsa karşınızdaki bireylere “phub”lamak zorunda kalabilirsiniz. Uzmanlar bunu olabildiğince fikirli biçimde yapmak gerektiğini söylüyor. Örneğin, “Pardon bu telefonu açmam gerek” yahut “Bu iletisi yanıtlamam gerek” üzere sözlerle karşınızdaki kişiyi bedelsiz hissettirmeden telefonla ilgilenmek de mümkün. Bunun yanı sıra diğerlerinin yanında yapmak zorunda olduğunuz telefon görüşmelerini kısa tutmak da toplumsal alakaların bundan etkilenmemesini sağlayabilir.